28 lipca Światowym Dniem Walki z Wirusowym Zapaleniem Wątroby

28 lipca każdego roku obchodzimy Światowy Dzień Walki z Wirusowym Zapaleniem Wątroby. Warto dowiedzieć się więcej o Wirusowym Zapaleniu Wątroby oraz o profilaktyce groźnych zakażeń. Wirusowego zapalenia wątroby (WZW) typu A, B i C absolutnie nie można lekceważyć.

Czy wiesz, że:

– Wirus WZW B jest 100krotnie bardziej zakaźny niż wirus HIV.

– W 2018 roku w Polsce, jak podaje Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny, odnotowano 8 091 zachorowań na WZW – ogółem, w tym WZW A 1 455 zachorowań, WZW B 3 195 przypadków i WZW C 3 445 zachorowań.

– Szacuje się, że do 2030 roku najprawdopodobniej uda się, dzięki postępowi medycyny, wyeliminować WZW C.

WZW typu B – co powinieneś wiedzieć.

Liczba osób zakażonych WZW B w Polsce systematycznie spada, głównie dzięki powszechnemu programowi szczepień i wynosiła w 2018 r. niespełna 4 przypadki na 100 000 mieszkańców, a w roku 2017 r. niespełna 8 przypadków na 100 000 mieszkańców. Według danych NIZP PZH w 2018 r. było 40 przypadków ostrego WZW B, a w 2017 r. 56 przypadków.

Zakażenie WZW B (zakażenie HBV) może mieć bardzo poważne konsekwencje. U części osób prowadzi do marskości wątroby, a czasem do raka, gdyż jest to wirus onkogenny. Wiele osób, zanim wystąpią objawy, nie wie nawet, że jest nosicielami wirusa, który jest bardzo zakaźny. Wystarczy niewielka, niewidoczna gołym okiem kropla krwi, aby doszło do zakażenia. WZW typu B to choroba nieuleczalna, ale można jej zapobiegać właśnie dzięki szczepieniom.  A szczepić powinien się każdy, gdyż do zakażenia może dojść nie tylko w szpitalu lub podczas procedur medycznych w placówkach otwartych, ale również u kosmetyczki, fryzjera oraz w wyniku kontaktów seksualnych.

Pierwsza dawka szczepionki podawana jest noworodkowi przed wyjściem ze szpitala. I choć coraz częściej na portalach przeciwników szczepień można przeczytać, iż z wykonaniem tego szczepienia powinno się poczekać, a czasem nawet, że nie jest ono w ogóle konieczne, to lekarze hepatolodzy przestrzegają przed bagatelizowaniem wirusowego zapalenia wątroby typu B i zalecają ochronę przed nim w postaci szczepień.

Ponieważ WZW B oraz WZW A mogą być przenoszone na drodze kontaktów płciowych, podniesienie standardów higieny w placówkach medycznych, choć niezwykle ważne, nie jest ani skutecznym, ani wystarczającym sposobem na zapobieganie zakażeniom.

W takich krajach jak Wielka Brytania, Francja, czy Szwajcaria do zakażeń WZW B dochodzi przede wszystkim w grupie nastolatków rozpoczynających życie płciowe. Dlatego też nie można mówić o szczepieniach przeciwko WZW B jedynie w kontekście grup ryzyka, gdyż narażony na zakażenie jest każdy, w każdym wieku. Jeśli spadnie liczba zaszczepionych to i w Polsce w grupie ludzi młodych wzrośnie ilość zachorowań.

Czynniki i grupy ryzyka WZW typu B (u ~30% chorych nie stwierdza się znanych czynników ryzyka):
1) bliski kontakt z chorym na ostre lub przewlekłe WZW typu B (wspólne mieszkanie, partner seksualny),
2) inwazyjne procedury diagnostyczne lub lecznicze, leczenie preparatami krwi, hemodializa, tatuaże i inne zabiegi z naruszeniem ciągłości skóry,
3) propagowanie wielu partnerów seksualnych,
4) uzależnienie od narkotyków dożylnych,
5) narażenie zawodowe na kontakt z krwią i płynami ustrojowymi (pracownicy służby zdrowia, personel instytucji opiekuńczych dla osób umysłowo upośledzonych),
6) więźniowie.

Ostremu zapaleniu wątroby towarzyszy utrata apetytu, nudności, wymioty, bóle mięśni, gorączka, ciemne zabarwienie moczu, następnie może występować żółtaczka. Żółtaczce towarzyszy zazwyczaj uporczywe swędzenie skóry. U 90% chorych brak jest specyficznych objawów wskazujących na zakażenie HBV.

Choremu należy przekazać informacje, jak może zmniejszyć ryzyko zakażenia innych osób, chroniąc je przed kontaktem z jego rzeczami osobistymi, które mogą być skażone krwią (np. szczoteczka do zębów, maszynka do golenia, a w przypadku osób uzależnionych od narkotyków – igły i strzykawki).

Należy zalecić wstrzymanie się od kontaktów seksualnych do czasu wyeliminowania zakażenia HBV lub zakończenia pełnego szczepienia partnera. W niepowikłanym ostrym WZW typu B pełny powrót do normalnej aktywności życiowej i pracy następuje w czasie <6 miesięcy.

WZW typu A – choroba brudnych rąk.

Na temat WZW A (zakażenie HAV) natomiast istnieje błędne przekonanie, że szczepić się powinny tylko osoby, które podróżują do egzotycznych krajów. Oczywiście, o szczepieniach powinniśmy bezwzględnie pamiętać jadąc na przykład do Egiptu, Tajlandii, Wietnamu, Chin, jednak  w Polsce od wielu lat, cyklicznie, zdarzają się epidemie WZW A, chociaż obserwuje się tendencję spadkową w 2017 r. – 3 006 zachorowań a w 2018 r. – 1 445 zachorowań.

WZW A to tzw. choroba brudnych rąk i przenosić się może właśnie w środowisku domowym. W Polsce większość osób do 40 roku życia nigdy nie zetknęła się z wirusem WZW A, te osoby nie są więc uodpornione, stąd wzrost zachorowań w grupie osób młodych. Podobnie, jak w przypadku WZW B, skuteczną profilaktyką są szczepienia. Co prawda WZW A nie jest tak groźnym wirusem, jak wirus WZW B, ale przebieg choroby i hospitalizacji są dla pacjenta bardzo nieprzyjemnym przeżyciem.

Czynniki ryzyka:

  • bezpośredni kontakt z osobą zakażoną;
  • zakażenia wirusowym zapaleniem wątroby typu A poprzez stosunek seksualny (najczęściej dotyczy homoseksualnych mężczyn),
  • kąpiel w zakażonej wodzie,
  • przetaczanie osocza,
  • wykonywanie tatuaży,

  • poddanie się akupunkturze (igły),

  • spożycie skażonej wody lub żywności

Okres wylęgania wirusowego zapalenia wątroby typu A wynosi zazwyczaj 15-50 dni. Chora osoba może zarażać innych około 14-21 przed do około 7 dniu po wystąpieniu objawów klinicznych. Najbardziej narażani na zakażenie wirusowym zapaleniem wątroby typu A są:

  • pracownicy oczyszczalni ścieków,
  • pracownicy zajmujący się kanalizacją,
  • wszyscy ci, którzy mają na co dzień kontakt z nieczystościami.

  • pracownicy służby zdrowia, szkół czy żłobków.

 

To jak wyglądają objawy wirusowego zapalenia wątroby typu A, zależy od wieku pacjenta. U maluchów poniżej 6. roku życia zakażenie występuje zazwyczaj bez objawów bądź są one bardzo znikome. Natomiast u starszych dzieci i osób dorosłych w około 80 % WZW A daje objawy. Okres inkubacji choroby charakteryzuje się objawami dyspetycznymi, rzadziej grypowymi.

Objawy kliniczne wirusowego zapalenia wątroby typu A:

  • ból stawów, 
  • ból gardła,
  • ból brzucha,
  • nudności,
  • wymioty,
  • gorączka,

  • osłabienie,

  • biegunka,
  • brak apetytu, 
  • żółtaczka,
  • świąd skóry,
  • ciemnomocz, 

  • odbarwiony kał.

W okresie inkubacji wirusowego zapalenia wątroby typu A pojawiają się utrata łaknienia oraz nudności. Jednocześnie może wystąpić uczucie ogólnego zmęczenia chorego, bóle mięśni i stawów, czy stany podgorączkowe. Po kolejnych 7 dniach występują objawy typowe dla zapalenia wątroby. W miarę rozwoju zapalenia wątroby typu A, na skutek uszkodzenia pracy komórek wątrobowych ciemnieje mocz, który przybiera kolor ciemnego piwa, oraz jaśnieją stolce. Rozwija się żółtaczka którą na początku obserwujemy w oczach na twardówkach, a następnie na skórze (zażółcenie może być niewielkie, ledwo widoczne, aż do bardzo intensywnego). Wraz z pojawieniem się żołtaczki dochodzi do ustąpienia gorączki oraz poprawy samopoczucia. Po kilku dniach choremu wraca apetyt i znika zażółcenie. Pacjent jest źródłem zakażenia przez dwa tygodnie przed i dziesięć dni po wystąpieniu objawów. W przypadku niemowląt oraz małych dzieci – wydalanie wirusa może trwać nawet do kilku miesięcy. Wirusowe zapalenie wątroby typu A jest to choroba o charakterze samoograniczającym się, która nie powoduje przewlekłej choroby wątroby.

Kto powinien się zaszczepić przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A?

  • pracownicy produkcji oraz dystrybucji żywności,
  • pracownicy odpadów komunalnych i płynnych nieczystości,
  • pracownicy zajmujący się konserwacją nieczystości,
  • wojskowi i policjanci (skoszarowani),
  • osoby cierpiące na hemofilię,
  • pacjenci z przewlekłymi chorobami wątroby szczególnie WZW B i C,
  • wszyscy ci, którzy wyjeżdżają do krajów objętych największą epidemologią WZW typu A,

  • dzieci (przedszkolaki, dzieci szkolne, młodzież) – które nigdy wcześniej nie chorowały na wirusowe zapalenie wątroby typu A.

Profilaktyka WZW typu A to przede wszystkim szczepienia!

Profilaktyka nieswoista charakteryzuje się:

  • unikaniem dróg zakażenia;
  • kontrolowaniem pokarmów i wody (najlepiej, gdy spożywamy pokarmy poddawane wcześniej obróbce termicznej, np. smażone czy pieczone oraz pijemy wodę butelkowaną – szczególnie za granicą);
  • dbaniem o higienę osobistą;

  • nie dopuszczaniem do kontaku owadów z pokarmami. 

WZW typu C bez tajemnic.

Dobra wiadomość dotyczy zakażeń WZW C, przeciwko którym niestety nie można się uchronić poprzez szczepienia ale dzięki postępowi medycyny i skutecznemu leczeniu, zachorowania nie stanowią zagrożenia dla życia i zdrowia pacjentów, a naukowcy uważają, że do 2030 roku uda się wirusa całkowicie wyeliminować lub ograniczyć zasięg jego występowania do wąskich grup ryzyka. Przewlekłe zapalenie wątroby typu C jest chorobą, która postępuje powoli, jednak w ciągu 20–25 lat trwania prowadzi do marskości wątroby u 5–20% chorych. Zakażenie wirusem odbywa się przez kontakt z krwią zakażonej osoby lub jej pochodnymi (np. niejałowe narzędzia medyczne lub sprzęty niemedyczne – szczoteczka do zębów, żyletka do golenia, przeszczepione narządy, hemodializa). Zakażenia wśród osób pozostających w stałych związkach seksualnych są rzadkie, natomiast częste zmiany partnerów seksualnych zwiększają ryzyko zakażenia.

Grupy ryzyka:

  • pracownicy służby zdrowia,

  • narkomani, którzy przyjmują narkotyki dożylnie (używanie wspólnych igieł sprzyja zakażeniu),

  • osoby, u których przetoczono krew,

  • osoby często zmieniające partnerów seksualnych (przygodny seks) – dotyczy to zarówno homoseksualistów jak i heteroseksualistów,

  • pacjenci z hemofilią, u których konieczne jest podawanie czynników krzepnięcia pobieranych z krwi,

  • osoby, które mieszkają pod jednym dachem lub mają bardzo bliski kontakt z osobą zakażoną wirusowe zapalenie wątroby typu B,

  • do zakażenia wirusowym zapaleniem wątroby typu C może dojść również przez przeniesienie wirusa z matki na płód.

Objawy wirusowego zapalenia wątroby typu C – najczęściej podawanymi dolegliwościami są:

  • osłabienie,

  • przewlekłe się zmęczenie,

  • nadmierna senność,

  • depresja,

  • objawy grypopodobne: bóle mięśni, bóle stawów, stany podgorączkowe,

  • utrata apetytu,

  • nudności,

  • wymioty.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu C?

Przewlekłe zapalenie wątroby typu C jest chorobą, która w większości przypadków nie powoduje żadnych objawów lub jej objawy są bardzo niecharakterystyczne – zmęczenie, złe samopoczucie. W przypadku podejrzenia, że mogło dojść do zakażenia (np. użycie cudzej golarki lub żyletki, przypadkowy kontakt seksualny), należy zgłosić się do lekarza, który zbierze wywiad, zbada pacjenta i w razie potrzeby skieruje na badania dodatkowe, z których kluczowym dla ustalenia rozpoznania jest badanie przeciwciał anty-HCV we krwi. U ponad 50% zakażonych nie udaje się określić, jak ani kiedy doszło do zakażenia, dlatego też w przypadku wątpliwości lub występowania niepokojących objawów, należy zwrócić się do lekarza.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C?

Należy przestrzegać ogólnych zasad zapobiegania chorobom przenoszonym przez krew – przestrzegać zasad higieny w placówkach medycznych, gabinetach fryzjerskich, kosmetycznych, tatuażu, stosować sprzęt jednorazowego użytku, odpowiednio zabezpieczać materiały skażone krwią itp. Leczenie ostrej fazy wirusowego zapalenia wątroby typu C mniejsza ryzyko przejścia w przewlekłe zapalenie.

Niestety nie ma szczepionki przeciwko WZW typu C!