Gruźlica wciąż groźna

Gruźlica to wciąż groźna choroba zakaźna. Choć występuje znacznie rzadziej niż w przeszłości, nadal zachorowania na gruźlicę należą do najczęściej występujących chorób zakaźnych na świecie. 24  marca obchodzimy światowy dzień gruźlicy. Co powinniśmy wiedzieć o tej chorobie?

Gruźlica wywołana przez prątki należące do grupy Mycobacterium tuberculosis complex. Wśród pacjentów najczęściej spotykana jest gruźlica płuc, choć może się ona także znajdować w różnych innych narządach. W 2015 roku w 30 krajach Unii Europejskiej (UE) i Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) na gruźlicę zachorowało 60 195 osób. Połowę tej liczby stanowili chorzy z Polski, Rumunii i Wielkiej Brytanii.  W 2015 roku do Krajowego Rejestru Zachorowań na Gruźlicę, prowadzonego przez Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie, zgłoszono z całej Polski 6 430 przypadków gruźlicy, z tego najwięcej na Śląsku (odpowiednio 39,3 i 14,6 na 100 000 przypadków). Polska należy już do krajów o zapadalności niskiej, ale nadal jest ona w Polsce wyższa niż średnia w UE. Główny Urząd Statystyczny odnotował w 2014 roku, że gruźlica była przyczyną zgonu 526 osób. Profilaktykę gruźlicy prowadzą wszystkie placówki świadczące usługi podstawowej opieki zdrowotnej – w tym Zespół Lecznictwa Otwartego. Oprócz diagnostyki i profilaktyki, ZLO gwarantuje również leczenie tej przypadłości – w ramach poradni pulmonologicznej (zlokalizowanej w ZLO  Leopold).

Jak można zarazić się gruźlicą?

Gruźlica jest przenoszona głównie drogą kropelkową. Znacznie rzadziej do zakażenia dochodzi drogą pokarmową m.in. poprzez spożycie skażonego mleka zakażonej krowy, a także poprzez kontakt bezpośredni z uszkodzoną skórą lub błonami śluzowymi. Najczęstszym źródłem zakażenia są osoby chore na gruźlicę, w fazie prątkowania. Innym źródłem zakażenia są chore na gruźlicę zwierzęta np. chore krowy, które wydalają prątki m. in. z mlekiem. Okres wylęgania choroby jest trudny do określenia. Bakterie po wniknięciu do organizmu zostają w większości wypadków wyeliminowane, jednakże część z nich może pozostać w stanie uśpienia w organizmie zakażonej osoby nie powodując objawów chorobowych. Na skutek aktywacji bakterii poprzez spadek odporności, może dojść do ich rozprzestrzenienia się prątków gruźlicy w całym organizmie, a następnie rozwój choroby w zajętych narządach lub tkankach.

Kaszel i inne objawy

W przypadku zachorowania na gruźlicę brak jest charakterystycznych objawów i, co podkreślają specjaliści, często bywa mylona przez pacjentów z objawami grypy. Objawy mieć charakter ogólny (np. gorączka, osłabienie organizmu, brak apetytu, utrata masy ciała) lub miejscowy, w zależności od atakowanego narządu. Najczęstszym objawem gruźlicy płuc jest długotrwale utrzymujący się kaszel, ponadto mogą wystąpić duszności, bóle w klatce piersiowej, czy krwotoki płucne. Niecharakterystycznymi objawami gruźlicy pozapłucnej mogą natomiast być obrzmienia, bolesność ruchowa, powiększenie obwodowych węzłów chłonnych, upośledzenie funkcjonowania zaatakowanych narządów.

 Jak wykryć gruźlicę ?

Gruźlicę można wykryć za pomocą podstawowych badań takich jak np. RTG czy badanie bakterii, które wykonuje się z wykrztuszonej plowciny. Można także wykonać tzw. odczyn tuberkulinowy, dzięki któremu określa się reakcje alergiczną organizmu danej osoby w kontakcie z żywymi pałeczkami gruźlicy.

 Skrupulatne leczenie

Chorzy na gruźlicę, u których choroba została wykryta wcześniej muszą przestrzegać wszystkich zaleceń lekarza, aby uniknąć pobytu w szpitalu. Jeśli istnieje ryzyko zakażenia to zostają skierowani na do szpitala nawet na kilka tygodni. Leczenie zależne jest od stadium choroby. Najczęściej pacjenci otrzymują kilka leków, które muszą regularnie zażywać. W przeciwnym wypadku tj. niesystematycznego lub zbyt krótkiego przyjmowania leków, leczenie nie jest skuteczne i prątki uodparniają się na nie. Nie wolno przerywać kuracji, ponieważ może to spowodować nawrót choroby.

 Szczepienia

W Polsce zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych obowiązkowe są szczepienia niemowląt. Chorują głównie dorośli, a liczba zachorowań u dzieci – m.in. dzięki prowadzonym od lat skutecznym szczepieniom – jest znacznie mniejsza. Szczepionka przeciwko gruźlicy – BCG od nazwisk (Calmette i Guérin) odkrywców bakterii wykorzystanej do jej produkcji – zawiera żywy prątek bydlęcy podobny do bakterii wywołującej gruźlicę u człowieka, ale tak zmieniony, aby u zdrowego dziecka nie wywoływał choroby. Szczepionkę BCG stosuje się już od ponad 50 lat. Szczepienie przeciwko gruźlicy wykonuje się w ciągu 24 godzin po urodzeniu lub w dowolnym momencie, ale przed wypisaniem dziecka do domu ze szpitala. Zastrzyk podaje się w lewe ramię. Szczepionka BCG jest przeznaczona dla wszystkich noworodków oraz dotychczas nieszczepionych dzieci (do 15. rż.) bez niedoboru odporności. Jedna dawka szczepionki chroni dziecko przed najcięższymi postaciami gruźlicy i znacznie zmniejsza ryzyko jakiegokolwiek zachorowania na tę chorobę. Ochrona prawdopodobnie utrzymuje się co najmniej przez 15—20 lat, a podawanie dodatkowych dawek nie zwiększa już skuteczności szczepienia. Warto pamiętać, że jeżeli dziecko nie było szczepione w wieku niemowlęcym (takiego szczepienia np. nie wolno wykonać u wcześniaków o masie ciała mniejszej niż 2000 g) lub przedszkolnym, to zaszczepienie go nawet w wieku szkolnym daje wyraźne korzyści w postaci ochrony przed gruźlicą.  Jeżeli Twojego dziecka nie zaszczepiono w szpitalu, zgłoś to lekarzowi POZ ZLO, który sprawuje opiekę nad Twoim dzieckiem.

Czy wiesz, że…

Światowy Dzień Gruźlicy ogłoszony jest przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) i obchodzony jest co roku w rocznicę wyodrębnienia tej bakterii przez niemieckiego uczonego Roberta Kocha, który publicznie poinformował o swoim  odkryciu w trakcie krótkiego wykładu wygłoszonego właśnie 24 marca 1882 roku. Obchody mają na celu podnieść świadomość społeczeństwa na temat światowej epidemii gruźlicy i zwiększyć wysiłki w celu jej wyeliminowania.